Prvomajsko – uskršnja balkanska turneja –X deo (Ohrid)

Ove godine su se prvomajski i uskršnji praznici savršeno nadovezali i omogućili niz od šest neradnih dana, idealnih za jedno ozbiljnije putovanje.

Odlučio sam se za ‘’put na jug’’ – moj Dario nikada ranije nije bio u Makedoniji i Grčkoj, čak ni supruga i ja nikada zajedno nismo išli u Grčku, nije predaleko i nije preskupo, dakle kockice za mini balkansku turneju su se lagano sklapale.

Priču o celom putovanju podeliću na nekoliko posebnih blogova, a u ovom uvodu ću samo još navesti sadržaj putovanja po danima.

1. dan

Novi Sad – Niš

2. dan

Niš – manastir Prohor Pčinjski – Skoplje – Dojransko jezero

3. dan

Dojransko jezero – Solun

4. dan

Solun – Vergina (kraljevske grobnice) – Meteori – Xirolimni

5. dan

Xirolimni – Kastoria – Podgradec (Albanija) – Ohrid

6. dan

Ohrid – Sveti Naum – Prespansko jezero – Ohrid

7. dan

Ohrid – Novi Sad

Ohrid je svakako najpoznatija i najposećenija turistička destinacija Makedonije, nadaleko popularan i voljen i izvan njenih granica.

Nalazi se na krajnjem jugozapadu Makedonije, u blizini granice sa Albanijom.

O samom Ohridskom jezeru na čijim obalama leži, pisao u sam opširnije u blogu posvećenom danu kada smo iz Grčke i Albanije stigli do Ohrida, pa se ne bih ponavljao.

Uglavnom, Ohrid sa svojih cca 39 000 stanovnika najveće je naseljeno mesto na obali jezera dugačkoj 95 kilometara.

Nalazi se na njegovoj severoistočnoj strani, a stari deo grada leži na prostranom i dominantnom brdu – hridi (po toj reči je i dobio ime) čija se najviša tačka od 792 metra nadmorske visine uzdiže čitavih sto metara iznad nivoa jezera.

Ohridska opština obuhvata osim samog Ohrida i 28 okolnih sela, a ukupan broj stanovnika je  oko 55 000.

Od 1980. godine se nalazi na listi prirodne i kulturne baštine UNESCO.

U njegovoj zaleđini koju čini prostrano Ohridsko polje, izgrađen je Međunarodni aerodrom Sv. Apostol Pavle (Aerodrom Ohrid) koji umnogome doprinosi  boljoj saobraćajnoj povezanosti i turističkom razvoju grada.

Broj smeštajnih jedinica iz godine u godinu raste, bezbroj je hotela, pansiona i apartmana u i oko grada, tako da nama nije bio problem da pronađemo adekvatan smeštaj uprkos tome što se radilo o prazničnom (uskršnjem) vikendu.

Moram odmah na početku da pohvalim naše ljubazne domaćine, koje smo upoznali u prijatnoj atmosferi pizzerie ‘’Nemo’’ .

Lokal je lociran na samom ulazu u stari grad, a njegovi vlasnici su istovremeno i gazde istoimenog apartmana.

Apartman se nalazi u novoj zgradi, udaljen 350 metara od obale jezera i glavnog šetališta – Kej Makedonija.

Obzirom da znamo kako su nam varljiva proleća što se vremena tiče, može se reći da smo baš imali sreće tokom ovog sedmodnevnog putovanja – samo je jedan dan bio tmuran i delimično kišovit.

I, to je bio upravo dan u kom smo iz Grčke i Albanije pristigli u kasnim popodnevnim satima u Ohrid.

Kako smo mu se približavali tako se nebo nad jezerom razvedravalo, dovoljno da nam nagovesti da se u danu koji sledi vraćamo u ‘’sunčani mod’’.

I, zaista ta uskršnja nedelja, sunčana i vedra bila je idealna za realizaciju svih naših planiranih obilazaka.

Dugački kej uz jezero ima nešto ‘’rivijersko’’ u sebi i definitivno opravdava epitet ‘’makedonsko more’’ koji se redovno prišiva Ohridu i Ohridskom jezeru u raznoraznim putopisima i reportažama.

Bezbroj je restorana, barova, fast foodova, hotela i pansiona, raspoređenih celom dužinom obale.

Poprilična gužva koja je vladala tog dana dala je da se nasluti kako grad izgleda tokokm letnje turističke sezone – prepune bašte lokala, na glavnim šetačkim pravcima povremeno kao u košnici, mnoštvo raznoraznih štandova i tezgi sa suvenirima, izletnički brodići koji permenentno isplovaljavaju i uplovljavaju u gradsku luku itd.

U blogu o Svetom Naumu pomenuo sam da je za one koji imaju više vremena upravo izlet brodićem od grada do ovog najpoznatijeg manastira, idealna opcija za (barem) poludnevno uživanje.

Obzirom da je ovo bio moj četvrti dolazak na Ohrid, već sam ustalio rutu po kojoj se krećem po gradu i koja, vodeći računa o permanentnom nedostatku vremena, omogućava da se ‘’dotaknu’’ najznačajnije atrakcije i da se stekne generalni utisak o ovom predivnom mestu.

U šetnji su nam se pridružili i naši dragi drugari iz Tivta sa kojima smo se nekoliko dana ranije sreli u Skoplju i dogovorili nastavak druženja u Ohridu, nakon što mi okončamo grčki deo naše turneje.

Mesto susreta bio je najpoznatiji i najveći gradski trg – Trg Klimenta Ohridskog, prekoputa gradskog parka.

Sveti Kliment, uz Svetog Nauma, najpoznatiji učenik Ćirila i Metodija, srednjevekovni teolog, osnivač prvog slavenskog univerziteta i tvorac ćiriličnog pisma, bio je jedno vreme i ohridski episkop, a u Ohridu je i sahranjen.

Na pomenutom trgu se ukrštaju dva glavna pravca – levo gore ka starom gradu ili desno Bulevarom Makedonskih prosvetitelja u smeru ka novijem delu i/ili prema veoma populaarnoj trgovačkoj zoni – Staroj čaršiji tj. ohridskom Bazaru.

Mi smo starom ohridskom kaldrmom krenuli laganim usponom ka srcu starog grada.

Krećući se ulicom Cara Samuila vrlo brzo se stiže do jedne od najlepših građevna u čitavom gradu – kuće Robevih odnosno sedišta Narodnog muzeja u Ohridu.

Ovaj najreprezentativniji primerak gradske arhitekture danas je zaštićeni spomenik kulture, a originalna zgrada podignuta je 1827. godine.

Današnji izgled poprima 1863. kada su njoj živela braća Robev, Konstantin i Atanas.

Nakon II svetskog rata zgrada je zaštićena kao kulturno – istorijski spomenik, a od 1953. predata je Narodnom muzeju na trajno korištenje.

U objektu su smešteni Arheološki muzej i razne etnološke izložbe, koje mi nažalost nismo uspeli da posetimo jer je, naravno, teško bilo očekivati od državnih institucija da će raditi tokom uskršnje nedelje (ista stvar se ponovila i sa Samuilovom tvrđavom i muzejom u Zalivu kostiju).

Samo nekoliko desetina metara dalje ipak smo naišli na jedan otvoreni muzej – Muzej papira, čji je puni i zvanični naziv Nacionalna radionica za ručnu izradu papira ‘’ Sveti Kliment Ohridski’’.

U radionici posetioci mogu da vide kako izgleda ceo proces ručne izrade papira, od momenta kada se tanko sečene vlasi drveta potapaju u vodu, preko njihovog provlačenja kroz metalni ram, ceđenja, sušenja i upotrebe u različite svrhe.

Prave se koverte, ukrasne kese, razni suveniri, a ovaj papir se može koristiti i za štampanje.

Štampaju se motivi grada Ohrida, jezera, crkava i manastira, a izrađuju se i replike crkvenih knjiga, rukopisa iz srednjeg veka, prikazi svetaca i kopije ikona.

U radionici je izložena jedinstvena replika čuvene Gutebergove prese koja je izrađena 1937. u Austriji.

Osim ovog primerka, u Evropi postoji samo još jedan i on se čuva u muzeju na Bledskoj tvrđavi o čemu možete čitati OVDE.

U gotovo svim putopisima i reportažama o Ohridu navodi se podatak da u njemu postoji 365 crkava i manastira (za svaki dan u godini) i da ga zbog toga smatraju centrom balkanske duhovnosti – tzv ‘’balkanski Jerusalim’’.

Nisam uspeo da shvatim da  li se navedeni podatak odnosi na trenutno stanje ili na prošla vremena, činjenica jeste da ćete u šetnji gradom na svakom koraku naići na neku manju ili veću crkvu, no cifra od 365 mi ipak deluje preterano.

U svakom slučaju ljudi željni verskog turizma ovde će doći ‘’na svoje’’, a mi smo u okviru našeg obilaska posetili nekoliko, ako ne najznačajnijih, ono zasigurno najpoznatijih ohridskih crkva.

Na samo sto metara od Muzeja papira, stižemo do prve – Crkve Svete Sofije.

Mišljenja mnogih istoričara umetnosti slažu se da se radi o najznačajnijem kulturno – istorijskom spomeniku na teritoriji Makedonije.

Pretpostavlja se da je za gradnju crkve zaslužan car Samuil koji je za prestonicu svoje države (prvo Bugarsko carstvo) izabrao Ohrid.

Ova srednjevekovna katedrala datira sa kraja X veka, dok su zidne freske oslikane početkom XI veka za vreme arhiepiskopa Leona.

Turci je u XV veku pretvaraju u džamiju i u tom statusu ostaje sve do 1912.

Tek posle II svetskog rata dolazi do konzervatorskih radova, a posebno su značajni oni koji se odnose na freske, remek delo vizantijske umetnosti.

Crkva ima izuzetnu akustiku, pa se u njoj održavaju koncerti klasične muzike u okviru poznatog festivala ”Ohridsko leto”.

Ulaz u crkvu, kao i u ostale ohridske, se napaćuje, pa i to treba imati na umu prilikom planiranja troškova.

Mi smo se ovog izdatka spasili tradicionalnim metodama balkanske solidarnosti & snalažljivosti 😊.

Omiljeno ‘’parče’’ ohridskog poluostrva oduvek mi je bio potez između crkve Svete Sofije i crkve Sveti Jovan Kaneo, najfotografisanijeg odredišta u Ohridu i njegovog zaštitnog znaka koji krasi brojne suvenire i razglednice.

Postoje dve opcije kojima se možete prošetati na pomenutoj relaciji dugačkoj 650 metara.

Prva je uz samu obalu podno visokih stena, pored plaža, restorana i kafića, i u toj varijanti naizmenično se ide betonskim molićima, kamenitom, i stazom napravljenom od drvenih dasaka iznad jezera.

‘’Gornja’’ staza, kojom smo mi išli, vodi uz rub šume (park ‘’Stari grad’’) i omogućava uživanje u veličanstvenom pogledu na jezero, koji neodoljivo asocira na neka daleka morska plavetnila.

Usput smo imali sreću i zadovoljstvo da se sretnemo sa jednom izuzetno lepom i šarmantnom kornjačom koje je, čini se, malo zalutala, pa smo morali da je vratimo u bezbrižnost parkovskog zelenila.

Crkva Sveti Jovan Kaneo, izgrađena je na isturenoj steni iznad malog ribarskog naselja Kaneo.

Posvećena je Svetom Jovanu Bogoslovu, a arheolozi ne mogu skroz da se usaglase oko toga kada je izgrađena, većinsko mišljenje je kraj XIII veka.

Za vreme Osmanlija crkva je značajno propala i puna dva veka bila napuštena, a tek ju je temeljna rekonstrukcija šezdesetih godina prošlog veka skroz ‘’vratila u život’’.

Tada je i otkrivena freska Hristos Pantokrator u kupoli crkve, koja ima najveću vrednost obzirom da je jedina ‘’preživela’’ iz vizantijskog perioda.

Neposredno okruženje crkve je fantastično, plato na dva nivoa okružen mediteranskim rastinjem, na samoj ivici stene visoko iznad jezera sa fantastičnim pogledom na sve strane.

Idealno za pauzu, odmor, ‘’sefiranje’’ i prikupljanje energije za nastavak šetnje i oštar uspon koji započinje odmah iznad crkve.

Staza dalje vodi u debelu hladovinu šume, tj velikog gradskog parka čija površina zauzima gotovo polovinu prostora na kome se nalazi stari grad i u potpunosti ga okružuje sa zapadne i severne strane.

Osvežavajuće okruženje prepuno miomirisog drveća i rastinja, idealno je za one koji se zadišu i oznoje prilikom uspona kojim se dolazi do najviše tačke grada – Samuilove tvrđave.

Park je sa svoje istočne strane oivičen ogromnom zgradom Univerziteta Sveti Kliment koja se gradi poslednjih petnaestak godina u sklopu obnove kompleksa Crkve Svetog Klimenta i Pantelejmona i koja svojom predimenzioniranošću izaziva polemike u javnosti oko toga u kojoj meri je narušen celokupan pređašnji ambijent.

No, pre odlaska u crkvu malo smo posedeli ispred Samuilove tvrđave, divili se grandiznosti njenih zidina i ćaskali sa jednim starim lokalcem.

Kažem ‘’ispred’’ jer ulaz u tvrđavu, obzirom na praznik, nije bio moguć.

Zato ću ovde priložiti nekoliko fotografija iz moje prethodne posete Ohridu, kao ilustraciju, pre svega, kako izgleda fenomenalni pogled sa njenih zidina jer je u osnovi to i njen najatraktivniji segment.

Neka od najnovijih arheoloških istraživanja ukazuju da je na mestu današnje tvrđave postojalo utvrđenje u IV veku pre nove ere koje je verovatno sagradio kralj Filip II Makedonski.

Tvrđava u današnjem formatu podignuta je početkom XI veka za vreme Samuilovog carstva koje je ovaj bugarski car formirao na području Albanije, Makedonije, Crne Gore, Srbije, rumunske Dobrudže, severne Grčke i severne Bugarske i čiji je glavni grad u to doba upravio bio Ohrid.

Tvrđava se prostire na dva brda, čiji su vrhovi 90 i 50 metara iznad jezera.

Bedemi koji su temeljno rekonstruisani 2003. štite tvrđavu sa zapadne, severne i istočne strane.

Gore – dole, najkraći je opis šetnje između ohridskih atrakcija, pa smo tako nakon uspona do tvrđave krenuli, 400 metara dugom, silaznom šetnicom do pomenutog kompleksa Crkve Svetog Klimenta i Pantelejmona.

Crkva se nalazi na Plaošniku, velikom arheološkom lokalitetu na kojem su pronađeni ostaci nekoliko ranohrišćanskih bazilika kao i temelji i određeni segmenti crkve Sveti Pantelejmon koju je 893. godine izgradio u i njoj radio Sveti Kliment Ohridski.

Crkva je u vrem Osmanlija pretvorena u Imaret džamiju koja je srušena nakon njihovog odlaska sa ovih prostora.

U periodu dok je bila džamija, iz nje su preseljeni posmrtni ostaci Svetog Klimenta u obližnju Crkvu Bogorodice Perivlepte.

Nova crkva, građena u periodu 2000-2002. godina, podignuta je na starim temeljima, na osnovu utemeljenih pretpostavki kako je originalno zdanje iz tog vremena izgledalo.

U izgradnji je učestvovalo preko 200 stručnih lica i graditelja, a ceo projekat koštao je oko milion eura.

Nakon završetka restauracije, posle punih 530 godina, mošti Svetog Klimenta vraćene su na staru lokaciju.

Kovčežić sa moštima nalazi se u mermernom kovčegu smeštenom iznad stare grobne konstrukcije.

Pomenuo sam ranije u priči o parku kroz koji smo prošli na putu ka tvrđavi ogromno zdanje Univerziteta Sveti Kliment koje se gradi preko 15 godina i koje treba na neki način da bude ‘’naslednik’’ Ohridske škole koju je ustanovio Kliment u manastiru u blizini crkve.

U to vreme Ohridska škola bila je svojevrsni epicentar slovenske pismenosti i kulture, a novo univerzitetsko zdanje sadržaće biblioteku, galeriju ikona i stare rukopise iz raznih muzeja, instituta, kulturnih i istorijskih centara.

Arheološka istraživanja na ovom prostoru i dalje traju, a jedno od najimpresivnijih otkrića bilo je skladište u kome se nalazilo 2383 novčića iz XVI veka.

Takođe, u neposrednoj blizini crkvenih ostataka, otkrivena je krstionica bazilike i mozaik na podu iz perioda između IV i VI veka.

Nakon ovako opsežnog razgledanja, sazrelo je vreme za ozbiljniju pauzu, a idealno mesto za predah i osveženje bio je caffe Baptisterium, u neposrednoj blizini crkve, sa lepom baštom i pogledom na grad i jezero.

Opet malo gore – dole, i nakon 500 metara stižemo do Antičkog teatra, jedinog helenističkog teatra u celoj Makedoniji.

Napravljen je oko 200. godine pre nove ere, ima savršenu poziciju između dva brežuljka koji ga okružuju i štite od vetrova, čime je idalna akustika prostora dodatno obezbeđena.

Ono šta danas možemo videti predstavlja samo donji deo nekadašnjeg tetra, tako da je nemoguće utvrditi originalni kapacitet celog prostora.

Nakon što su Rimljani osvojili grad, teatar je pretvoren u arenu za borbu gladijatora.

Teatar je otkriven sasvim slučajno 1935. godine od strane srpskog arheologa Nikole Vulića.

Tek trideset godina kasnije dolazi do opsežnijeg iskopavanja, no tek u periodu 1999-2001. urađeni su završni radovi pa je teatar tada konačno ugledao svetlost dana.

Idealno je mesto za koncertne i pozorišne manifestacije u srcu starog grada (Varoš).

Na brdu iznad teatra, a nasuprot tvrđave nalazi se ranije pominjana Crkva Bogorodice Perivlepte.

Crkva je podignuta 1295. godine, a u periodu vladavine Osmanlija preuzela je ulogu katedralne crkve od Svete Sofije koja je pretvorena u džamiju.

Takođe, obzirom da je ista sudbina zadesila i crkvu Sveti Pantelejmon, mošti Svetog Klimenta bile su položene u ovoj crkvi duže od pet vekova, pa je u tom periodu i crkva nosila naziv Sveti Kliment.

U Galeriji ikona mogu se videti najreprezentativnji primerci iz čuvene Ohridske škole.

Među najznačajnijim su ikone Sveti Vasilij i Sveti Nikola prikazani u prirodnoj veličini, zatim ikona Bogorodice i Hristosa sa kompozicijom Blagovesti i Raspeća, iz XIV veka.

Sa platoa crkve pruža se savršen pogled na Samuilovu tvrđavu.

Splet uzanih ulica starog ohridskog grada u pojedinim svojim delovima ima odlike lavirinita što i nije tako loše jer sponatnost lutanja svakako da ima svoj šarm.

Svašta se može videti pa i dobro očuvan primerak jedne od jugonostalgičarskih ikona.

Svakako da je u priči o Ohridu neizbežno spomenuti (barem) tri njegova brenda – čuvenu ohridsku pastrmku, Biljanine izvore i ohridske bisere.

O našem iskustvu sa pastrmkom pisao sam OVDE,  a možda je najkvalitetnija preporuka da se nakon ovako sadržajne šetnje, napravi jedna ozbiljna pauza za ručak i to baš na Biljaninim izvorima u istoimenom restoranu i da se ‘’jednim udarcem ubiju dve muve’’.

Ohridski biseri, čuveni u celom svetu, prave se po ‘’tajnom receptu’’ čiji sadržaj znaju i primenjuju samo dve tamošnje porodice – Filevi i Talevi.

Suština je da se biser ne pronalazi u školjci, nego se njen najsjajniji deo obrađuje sve dok ne dobije formu sedefastog zrna koje se kasnije premazuje emulzijom koja se dobija od krljušti ohridske ribe – plašice.

Mnoge slavne ličnosti u svojoj kolekciji nakita imaju nanizana zrna ohridskih bisera što automatski nagoveštava o kakvim cenama bi se moglo raditi.

No, kao i uvek – ko voli (može), nek izvoli…

Nisam nikada bio u Ohridu tokom letnje sezone, vidim da ima dosta negativnih komenatra vezanih za gužve, održavanje čistoće u gradu, problema sa parkiranjem, dakle sa svim onim pošastima masovnog turizma karakterističnim za atraktivne turističke destinacije.

Ohrid se mora barem jednom u životu videti, a naše pozitivno iskustvo sugeriše da je proleće idealno doba za posetu, no kada god da odete znam da ćete uživati u njegovim brojnim lepotama i zanimljivostima uz nadu da će vam ovaj blog barem malo olakšati te ‘’slatke muke’’.