by Kao što sam u prva dva bloga posvećena našem putovanju po Staroj planini objasnio, usled pomalo komplikovane saobraćajne povezanosti različitih delova ovog prelepog planinskog kompleksa, prolazak kroz Pirot bio je neminovnost, pa kada je to već tako odlučili smo da drugu noć provedemo u ovom gradu i da se upoznamo sa njegovim najznačajnijim turističkim odredištima.
Ako je neko propustio uvodnu priču o Staroj planini i šta smo sve videli tokom prva dva dana putovanja, to može da pročita ovde:
Pirot, grad sa oko 35 000 stanovnika nalazi se u jugoistočnoj Srbiji i udaljen je samo 30 km od bugarske granice.
Leži u prostranoj kotlini okruženoj sa svih strana masivnim planinskim vencima – Stara planina, Suva planina, Svrljiške planine, Vlaške planine i planina Vidlič.
Pretpostavljam da je jedna od prvih asocijacija na Pirot, tamošnja čuvena fabrika automobilskih guma ”Tigar”, a upravo smo pored nje prošli kada smo stigli u grad iz pravca Temske.
Zasigurno da su čuveni pirotski kačkavlaj i peglana kobasica znatno atraktivniji i ukusniji 😊 pirotski brendovi koji su postali pravi mamac za sve veći broj ljubitekja gastronomije koji posećuju ovaj grad.
Tu se posebno ističu turisti iz Bugarske koji poslednjih godina masovno pohode pirotske kafane i restorane, što zbog povoljnih cena, što zbog činjenice da je u Bugarskoj zabranjeno pušenje u javnim prostorima.
Prozaičan razlog koji je nemalo razveselio naše ugostitelje.
No, etno restorani u kojima se na tradicionalan način spremaju čuvena lokalna jela, kao što su slagane, sukane i razvlačene banice, belmuž, punjena suva paprika, pečeno pirotsko jagnje, pohovana boranija, te sarmice u lipovom i vinovom listu, zasigurno su najbolja moguća pozivnica za sve hedoniste bez obzira odakle dolaze.
Ono po čemu je Pirot ipak najpoznatiji je pirotski ćilim, produkt najvažnije zanatske grane u gradu tokom prohujalih vekova.
Radi se o originalnoj tkačkoj delatnosti ponikloj u Pirotu koja je bila obeležje ženskog dela stanovništva.
Ćilimi su se tkali na specijalnim uspravnim razbojima i potpuno su identični sa obe strane.
Postoje različite šare i dezeni, a najviše je zastupljena crvena boja.
Ukupno 95 šara sa 122 elementa uknjiženo je u katalog pirotskog ćilima, koji od 2002. godine nosi oznaku geografskog porekla
Nažalost, danas se ćilimi retko mogu videti u prodavnicama, jer zanat izumire – mukotrpan je i neisplatljiv.
Dobro, sve navedeno sam morao barem da pomenem u priči oko Pirota, iako mi ovaj put nismo ništa od svega toga konzumirali.
Ipak je ovo blog o tome šta smo mi uspeli da vidimo za tih 18 sati našeg boravka, a za širu priču oko svih gradskih zanimljivosti biće prilike neki drugi put.
Smeštaj smo našli bez problema, kao i u svim gradovima ponuda stanova i apartmana preko bookinga je i više nego bogata.
Prostran, dvosobani stan u jednom od solitera u Jevrejskoj ulici, koji je od centralnog gradskog trga udaljen samo 250 metara, koštao je 30 eura.
Nakon što smo se snabdeli neophodnim potrepštinama za sutrašnji ribolov na Zavojskom jezeru i okrepili se posle celodnevnog izletničkog turizma po Staroj planini, krenuli smo u večernju šetnju po gradu.
U međuvremenu se vreme promenilo nekoliko puta, a tako je bilo i tokom sutrašnjeg prepodneva koje smo proveli u Piotu – na 15 minuta smena crnih oblaka i kiše sa suncem i vrućinom.
Da se ne lažemo – kao i većina gradova u Srbiji i Pirot predstavlja kombinaciju predratnih straćara i nezgrapne socijalističke gradnje sa retkim lepim zdanjima.
Dopao nam se dugački ”zeleni” kej uz Nišavu, a iznenadili smo se brojem ljudi koji su se šetali centralnim trgom i okolnim ulicama.
Sve bašte kafića su bile krcate, a sveopšta živost bila je pouzdan znak da nam je proleće konačno stiglo.
Centralni gradski trg oivičen je zdanjima Doma kulture i hotela AnaLux, verovatno najboljim hotelom u gradu.
U blzini trga se nalazi lepo, i pomalo neobično, zdanje Crkve rođenja Hristovog iz 1834. godine.
Koliko je Pirot ustvari mali grad ilustruje i podatak da je od našeg solitera do glavne gradske turističke atrakcije, Pirotske tvrđave, razdaljina samo 500 metara, a sa druge strane lokacija ovog fantastičnog zdanja je samo kilometar udaljena od auto puta Niš – Sofija.
Dakle, za nekog ko je u prolazu ko žuri, idealno da ne može biti idealnije.
Upravo sam ja imao sličnu situaciju – žureći na sajam turizma u Sofiji, pre desetak godina, imao sam samo toliko vremena da posetim tvrđavu i prošetam ulicom Srpskih vladara koja vodi direktno do pomenutg centralnog gradskog trga (500 metara).
U međuvremenu se dogodila jedna značajna stvar – tvrđava koja je tada bila u poluruševnom stanju danas je temeljno rekonstruisana i predstavlja pravu turističku atrakciju sa kojojm Pirot može da se ponosi.
Uz malo truda se može pronaći parking u neposrednoj blizini, a ispred tvrđave je odnedavno otvoreno arheološko odelenje Muzeja Pomišljava.
Još jedna lepa stvar – ulaz na tvrđavu je besplatan!
Prolazeći kroz različite vremenske periode, tvrđava je imala različitе nazive ,od naziva TURRES ( kula), zatim Pirgos, Thurib, Momčilov grad, Kale, Tvrđava, dok je danas najčešće u upotrebi naziv Kale.
Sastoji se iz tri dela – donji, srednji i gornji grad.
Donji grad obuhvata zidani rov i bedem, srednji se sastoji od bedema i dve kule dok se na gornjem nalazi Donžon kula (najjača kula u utvrđenju).
U jednoj od dve kule srednjeg grada postavljena je audio – video prezentacija tvrđave.
Podignuta je u XIV veku za vreme vladavine kneza Lazara (1371 – 1389).
Nakon što su ga Osmanlije zauzele vojvoda Dimitrije je uspeo da je povrati 1386. godine, a taj se događaj navodi kao jedan od povoda za Kosovsku bitku.
Do polovine XV veka bio je u središtu tadašnjih osmanlijsko – srpskih sukoba, nakon čega je trajno priključen Otomanskom carstvu.
Tvrđava je korištena u vojne svrhe sve do polovine XX veka, a opsežna arheološka istraživanja rađena između 1970. i 1986.
Otkriveno je da je na mestu današnje tvrđave postojalo naselje još pre 5000 god, a pronađeni su i drugi tragovi iz eneolita i gvozdenog doba, Antike, rane Vizantije i srednjeg veka.
Pojedini segmenti filma ”Boj na Kosovu” snimani su na tvrđavi.
Kada smo već kod filmova – u Pirotu su snimani ”Ivkova slava” i ”Zona Zamfirova”, dva najgledanija ostvarenja naše kinematografije u ovom veku.
U oba slučaja većina scena je snimana u čuvenoj kući Malog Riste odnosno u objektu kojim danas upravlja Muzej Ponišavlja, poslednjeg odredišta koje smo posetili pre odlaska iz Pirota i povratka na Staru planinu.
Muzej se nalazi sa druge strane Nišave, u delu grada zvanom Tijabara, na adresi Nikole Pašića 49.
Kuću je u XIX veku podigao ugledni pirotski trgovac Hrista Jovanović, kojeg su u gradu svi zvali Mali Rista.
Porodična kuća Jovanovića građena je dve godine i završena 5. aprila 1848, o čemu svedoči natpis na spratu objekta.
Ovaj, najzanačjniji objekat iz XIX veka u Pirotu, odoleo je zubu vremena i danas pleni svojojm lepotom i gracioznošću.
U njoj su živeli Ristini potomci koji su tokom vremena prezime Jovanović promenili u Hristanović.
Nakon II svetskog rata, Opština Pirot kuću dodeljuje novoformiranom Muzeju Ponišavlja na upravljanje.
Raskošna fasada i usklađenost unutrašnjih prostorija karakterišu kuću koja ima sve odlike balkanskog orijentalnog stila i pretpostvaljam da je mnogima kada ugledaju ovo zdanje prva asocijacija Ohrid, bugarski Nesebar ili grčka Kastoria.
Kuću ne možete posetiti samostalno, obavezna je pratnja vodiča koji će turiste upoznati sa svim detaljima kuće, vrlo studiozno i opširno.
Ono što predstavlja mali problem (takve pojave mi nikada neće biti razumljive) je zabrana fotografisanja unutrašnjosti kuće, pa su ove fotke koje gledate dosta lošeg kvaliteta jer su slikane na brzinu i polutajno.
Obilazak kuće smo započeli u prizemlju koje se sastoji od hola, soba za spavanje, kuhinje, ostave i trpezarije.
Ovaj prostor ispunjen je predmetima metalnog i drvenog pokućstva i pirotske grnčarije koji su deo postavke ‘’Varoška kuća Pirota’’, autora Branislava Najdanovića.
Ova postavka koja se savršeno uklopila u postojeći ambijent i preostale originalne predmete, ne predstavlja tačan izgled nekadašnje kuće, nego izgled i način života u Pirotu generalno u XIX veka.
Koncept kuće je bio da se u prizemlju odvijao svakodnevni život ukućana, dok bi se na spratu primali gosti, slavila slava itd.
Na spratu do kojeg vode drvene stepenice nalazi se veliki hol u kojem posetioci slušaju priču o istorijatu i detaljima kuće i iz kojeg se račvaju razne prostorije – trezor soba, kandli soba, krevet soba, golema soba, sar’k soba (soba za odlaganje odeće)…
U ove sobe posetioci ne mogu da uđu nego ih posmatraju (i tajno fotografišu 😊 ) sa praga.
U centralnom delu se nalaze rafovi, ognjište, ženska i muška soba.
Dakle, Pirot i kao tranzitna destinacija i/ili kao ”baza” za obilazak okolnih planina, manstira i izletišta je grad koji svako ko putuje u te krajeve treba obavezno da poseti – ima šta da se vidi i doživi.
