by Obzirom da je moja supruga veliki zaljubljenik u pozorište, nekako smo sponatno, pre par godina, odlučili da tu činjenicu uz našu ljubav prema putovanjima, spojimo u jednu lepu tradiciju.
Dakle, svake jeseni, drugi grad i drugo pozorište, pa je tako nakon Beograda i Zvezdare teatra, prošlogodišnjeg predivnog vikenda u Somboru, ovog oktobra na ‘’dnevni red’’ došla Subotica.
Modernim rečnikom, za naš ‘’city break’’ odabran je prelepi grad na krajnjem severu Vojvodine koji obiluje zanimljivim turističkim sadržajima i bogatim kulturno – istorijskim nasleđem.
Verovatno je većini ljudi, kada se kaže ‘’turizam u Subotici’’, prva asocijacija Palićko jezero sa svim svojim atrakcijama, od salaša, vinarija, zoo vrta do samog jezera.
Kada analiziram naše brojne dolaske u ove krajeve u poslednje dve decenije, shvatam da je Palić uvek bio centralno i nezaobilazno odrediše, a Subotica onako nekako ‘’usput’’, šta se stigne – stigne.
E, pa ovaj naš vikend bio je idealan za ispravljanje ove nepravde, Palić videli nismo i u potpunosti smo se posvetili Subotici.
Bez posebnog udubljivanja u dugogodišnju problematiku vezanu za izgradnju nove zgrade čuvenog subotičkog pozorišta, samo ću reći da ‘’zidanje Skadra na Bojani’’ deluje kao ekspresni voz u odnosu na ovdašnju tužnu i žalosnu priču oko ovog, jednog od najpoznatijih, subotičkih zdanja.
Uglavnom, novo-staro pozorište i dalje ne funkcioniše, a predstave domaćeg ansambla, jednog od najkvalitetnijeg i najpriznatijeg u našoj zemlji, odigravaju se u zgradi Dečjeg pozorišta.
Nekako je simbolično što se oba objekta nalaze praktično u istoj ulici, na njenom samom početku i kraju.
Ono što je za Novosađane Zmaj Jovina ulica, za Beograđane Knez Mihajlova, to je za Subotičane Korzo – glavna, pešačka ulica u centru grada, eto na neki način oivičena zgradama dvaju pozorišta.
Predstava koju smo gledali, ‘’Bog masakra’’, je priča o specifičnostima narušenih međuljudskih odnosa uzrokovanim čudima modernih tehnologija i suludim tempom svakodnevnice, ‘’ispričana’’ na promišljen i zabavan način.
Vidim da se igra i u drugim pozorištima, a mi je svakako preporučujemo da je pogledate.
Da vratimo na Korzo – ne pamtim da nam je smeštaj u nekom gradu bio na tako atraktivnoj lokaciji!
Otprilike tačno na polovini ulice, dvorišni, prostrani apartman – Downtown Lux Apartments, uredan i dobro opremljen za samo 25 eura, svakako je nešto što treba uzeti u obzir ako imate potrebu za smeštajem u Subotici.
Prema prošlogodišnjem poisu stanovnika, u Subotici živi 123 952 stanovnika, što je skoro 20 000 manje nego na prethodnom ‘’prebrojavanju’’.
Permanentna ekonomska i politička kriza u Srbiji primorala je veliki broj ovdašnjih etničkih Mađara i Hrvata da bolji život potraže negde u EU, pre svega zahvaljujući dvojnom državljanstvu, no svakako da su i pripadnici drugih naroda u određenoj meri napustili grad ‘’trbuhom za kruhom’’.
Ovaj trend je dramatično izražen u celoj Vojvodini, no nekako je u Subotici on najuočljiviji.
Zanimljiv je podatak da je Subotica tokom svoje istorije čak 200 puta menja svoj naziv, a prvi put se pominje 1391. pod latinskim imenom Zabatka.
U perodu 1526-1527. Subotica je bila prestonica kratkotrajne srpske države samoproglašenog cara Jovana Nenada, i njemu u čast podignut je spomenik na centralnom gradskom trgu.
Turci su vladali gradom od 1542. do 1686, kada je Subotica postala posed Habzburške monarhije.
Tokom osmanske uprave ime grada je bilo Sobotka.
Polovinom 18. veka ime joj je zvanično promenjeno u Sancta Maria, po austrijskoj carici Mariji Tereziji. Ime grada je ponovo promenjeno 1779. u Maria Tereziopolis, a mađarsko ime Szabadka je privremeno ušlo u službenu upotrebu 1845. a potom ponovo 1867. godine.
Pored srpskog, u Subotici su u službenoj upotrebi i mađarski, hrvatski i bunjevački jezik.
Nazivi grada na ostalim službenim jezicima su Szabadka (mađarski), Subotica (hrvatski) i Subatica (bunjevački).
Subotica je 1779. godine dobila status slobodnog kraljevskog grada, koji joj je doneo veću autonomiju i privilegije i tada počinje da privlači seljake, zanatlije i trgovce iz okruženja i srednje Evrope.
Nakon što je železnica stigla u grad 1869. godine, trgovina poljoprivrednim i stočarskim proizvodima je naglo počela da se razvija. Industrijalizacija počinje krajem 19. veka, kada Subotica postaje moderan srednjeevropski grad, znatno veći od tadašnjeg Novog Sada.
Mi smo naše razgledanje grada započeli obilaskom Gradske kuće, najpoznatijeg subotičkog zdanja.
Važna informacija je da je turistička poseta Gradskoj kući moguća samo putem organizovane vodičke ture koja startuje subotom u 12h.
Stručno vođenje organizuje Gradski muzej Subotice, pa je u cenu obilaska uključen i ulaz u sam muzej, što je svakako veoma pohvalno.
Cena je 150,00 dinara za posetu samo unutrašnjem delu objekta, a ukoliko želite da se popnete na vidikovac smešten na tornju, potrebno je izdvojiti još 150,00 dinara.
Najlepša gradska kuća u Vojvodini, građena je prema projektu budimpeštanskih arhitekata Marcella Komora i Dezső Jakaba, u period između 1908 i 1912. godine.
Građevina se prostire na 5838 m2, visina tornja je 76 metara, a vidikovac je na visini od 45 metara.
Fantastična unutrašnjost zgrade u stilu secesije sadrži veliki broj ukrasa od keramike i kovanog gvožđa, u najvećoj meri inspirasanih cvetnim motivima.
Centralna prostorija Gradske kuće je Velika većnica, koja se koristi za zasedanja lokalnog parlamenta, venčanja, koncerte itd.
Posetioci zauzimaju mesto na nekoj od originalnih stolica i dok slušaju zanimljivu priču o istoriji i zanimljivostima vezanim za ovaj čarobni prostor, uživaju u pogledu na spektakularne vitraže sa kojima je sala ukrašena sa svih strana.
Nakon završetka priče, ljubazni vodič fotografiše svakog turistu, koji to želi, u stolici predsedavajućeg.
Tura se nastavlja prolaskom kroz kabinet gradonačelnika u koji se ulazi direktno iz Velike većnice.
Posmatrajući ovu graciozno i gospodski uređenu prostoriju sa vekovnom patinom, užasava me pomisao na mogućnost da u njoj ‘’caruje’’ neka figura sa svim atributima ovdašnjih ‘’savremenih’’ političara.
Osim svečane sale u Gradskoj kući se danas nalaze i Gradska uprava, Istorijski arhiv, butici i banke.
Vrhunac obilaska predstavlja uspon od 260 stepenika koji nas vode do terase na tornju sa koje se pruža zaista impresivan pogled na ceo grad.
Mi smo imali sreće i sa vremenom, pravi letnji dan usred jeseni, tako da je ugođaj bio potpun.
Pre dve godine, ispred Gradske kuće otkriven je spomenik Karolju Birou (Bíró Károly), gradonačelniku Subotice u periodu od 1902. do 1918. godine, najzaslužnijem za realiazciju gradnje ovog fantastičnog zdanja.
Naš plan je podrazumevao da nakon završetka obilaska Gradske kuće krenemo na pešačku turu kroz grad u organizaciji Turističke organizacije grada Subotice.
Ova tura kreće svake subote ispred Plave fontane nasuprot ulaza u Gradsku kuću, a termin joj je u 13h.
No, kako se zbog veličine grupe (bili smo baš iznenađeni brojem turista tog dana u gradu) naša tura ozbiljno odužila, i da nas je vodič iz pešačke ture sačekao (postoji ta praksa), preskočili bi to – svi su uslovi za jednu pauzu sazreli nakon ovog sadržajnog i dugotrajnog obilaska.
Rešili smo da pešačku turu ‘’odradimo’’ samostalno, pridržavajuću se rute po kojoj se kreće organizovano vođenje, ali tek nakon kafe i uživanja u zlatnom, jesenjem suncu na Trgu republike, možda i najlepšem gradskom trgu.
Ovde se nalazi čuvena Plava fontana napravljena od Žolnai keramike, jedan od simbola grada.
Ceo trg je okružen gustim zelenilom, kao uostalom i brojne druge ulice i trgovi koje smo obišli, što nama pridošlima iz urbanističko unakaženih sredina izaziva brojna, mešovita osećanja.
Na trgu je spomenik Svetom trojstvu, a prostor isrped njega ispunjen je šarolikim bazarom na kome se mogu kupiti razni domaći proizvodi, cveće, stare LP ploče itd.
Prateći liniju zdanja Gradske kuće, prostor jednog trga preliva se u drugi – Trg Slobode na kome se nalaze ulaz u nedovršeno Narodno pozorište, fontana (nekadašnja ‘’Zelena’’), spomenik caru Jovanu Nenadu i impresivna zgrada Gradske biblioteke.
Jedna od najstarijih bogomolja u gradu je Franjevačka crkva sv. Mihovila, čija je gradnja počela 1729.
U isto vreme gradio se samostan sa kojim čini jedinstvenu celinu.
Nalazi se na adresi Franjevački trg 1 i izgrađena je na mestu subotičke tvrđave podignute 1439. o čemu svedoče tragovi na unutrašnjem zidu tornja.
Isti dvojac budimpeštanskih arhitekata Marcella Komora i Dezső Jakaba, koji su projektovali Gradsku kuću, zaslužan je i za fantastično zdanje Subotičke sinagoge, još jednog u nizu ovdašnjih bisera secesije.
Sinagoga je sagrađena 1902. godine i predstavlja jedno od najvrednijih srednjeevropskih izdanja ove vrste sakralne arhitekture.
Nalazi se na adresi Trg Jakaba i Komora 6 (to je zvanična adresa, no prilazi joj se i sa Trga sinagoge), ima četiri manje kupole, koje simbolišu četiri strane sveta, a na njih je oslonjena centralna velika kupola, koja simbolizuje univerzum.
Nakon dugog niza godina, nedavno je završena njena temeljna obnova i sinagoga je zasjala u svoj svojoj raskoši i lepoti, što se posebno odnosi na njen unutrašnji deo koji mi, nažalost, nismo stigli da vidimo jer joj je radno vreme subotom do 14h.
Radnim danima, osim ponedeljkom, sinagoga se može posetiti od 10 do 18h.
U neposrednoj blizini sinagoge (praktično prekoputa), na adresi Trg sinagoge 3, nalazi se Gradski muzej grada Subotice, koji smo uspeli da posetimo (radno vreme mu je svakim danom osim nedeljom i ponedeljkom od 10 do 18h).
Muzej je osnovan 1892. godine, a od 2008. smešten je u zgradi iz 18. veka, najamnoj kući Mikše Demetera (Dömötör Miksa), u velelepnom zdanju ukrašenom u stilu secesije.
Na drugom spratu muzeja smeštena je stalna postavka Prirodnjačkog odeljenja pod nazivom ‘’Priroda i čovek’’.
Izložba kroz više tematskih celina prikazuje bogatstvo živog sveta severne Bačke, sa akcentom na njegovu raznovrsnost, lepotu i ugroženost.
Pored nje tu je deo u kome su prikazano arheološko nasledstvo sa teritorije današnje Subotice i okoline.
Na prvom spratu i prizemlju, trenutno su postavljene izložbe ‘’Istoricizam i secesija’’ i ‘’Istoricizam u Subotici’’.
Istoricizam kao stilski pravac, pored secesije, takođe je karakterisitičan za Suboticu od druge polovine 19. veka.
Postavka obuhvata veliki broj umetničkih slika, komada nameštaja, garderobe, sakralnih predmeta, nakita i svega drugog karakterističnog za život građanske Subotice tog vremena.
Popodne je već prilično odmaklo kada smo nastavili našu šetnju, tada već pomalo pustim ulicama, zastavši kod zgrade Gimnazije ‘’Svetozar Marković’’, prelepog baroknog zdanja koje ja izgrađeno prema projektu čuvenog mađarskog arhitekte Ferenca Rajhla ( Raichle J. Ferenc) 1900. godine.
Gimnazija se nalazi na uglu ulica Ištvana Sečenjija i Petefi Šandora, a ispred nje se nalazi spomenik Deži Kostalanjiu (Dezső Kosztolányi), jednom od najznačajnijih mađarskih književnika 20. veka, i jednom od najpoznatijih đaka subotičke Gimnazije u kojoj se danas nalazi i njegova spomen soba.
Ispred spomenika pruža se gust drvored duž cele ulice Petefi Šandora koja izbija na Trg žrtava fašizma, naše naredno odredište.
Trgom dominira spomenik palim borcima i žrtvama fašizma, podignut 1952. godine, rad vajara Tome Rosandića.
U ovom, monumentalnom spomeniku položeni su posmrtni ostaci istaknutih pripadnika radničkog pokreta i boraca palih u borbama za oslobođenje Subotice.
Odmah uz jugozapadnu stranu trga nalazi se subotička katedrala koja se zvanično zove Katedrala svete Tereze Avilske.
Ova crkva koju lokalci zovu i Velika crkva, građena je od 1773. do 1779. i posvećena je zaštitinici Subotice Svetoj Terezi Avilskoj, čiji se lik nalazi i na gradskom grbu.
Nažalost, crkva je bila zaključana u momentu kada smo mi pristigli pred nju, a i delimično ograđena usled nekih radova na njenoj fasadi.
U centar smo se vratili ulicom Marka Vukovića, još jednom u nizu šarmantnih gradskih avenija ispunjenih zelenilom i prelepim građevinama čije raskošne i graciozne fasade prosto žude da budu fotografisane iz svih mogućih uglova.
Možda najlepša subotička fasada je ona koja krasi jednu od tamošnjih najpoznatijih građevina – palatu Ferenca Rajhla.
Sa nekim od najpoznatijih dela ovog, veoma darovitog i uspešnog arhitekte susreli smo se tokom šetnje gradom (gimnazija, biblioteka), no svakako treba pomenuti i Gradsku kuću u Apatinu (odakle je rodom), katoličku crkvu u Bačkoj Topoli i vilu Konen na Paliću, kao nezaobilazni deo njegovog opusa.
Sve navedeno značajno je, u pozitivnom smislu, uticalo na njegovu finansijsku situaciju i stvorilo preduslove za gradnju porodične kuće u samom centru Subotice, danas poznatu kao Rajhl palata.
Objekat se nalazi u ulici Đure Đakovića, prekoputa parka koji takođe nosi ime Ferenca Rajhla i sa čije suprotne strane je Železnička stanica Subotica.
Ova raskošna spratna zgrada je sagrađena 1904. godine.
U prizemlju se nalazio Rajhlov projektni biro i kuhinja, dok je sprat bio namenjen za porodični život.
U velikoj trpezariji na spratu održavali su se i balovi, dok je za svakodnevni život porodice bio predviđen muški i ženski salon, soba za pušenje i bilijar sala za zabavu i druženje, te spavaće sobe.
Danas je u palati smeštena Galerija savremene umetnosti ‘’Likovni susreti’’.
U galeriju nismo stigli, jer je u tom momentu vreme ručka poodavno odmaklo, a nama se valjalo još i malo odmoriti i spremiti za ranovečernju pozotršnu predstavu.
Ovde bi u klasičnom blogu bio segment posvećen gastronomskoj ponudi u gradu, no ovom prilikom ću samo reći da su restorani ‘’Boss’’ i ‘’Stara picerija’’ u Matije Korvina, još jednoj prelepoj pešačkoj ulici u strogom centru grada, nadaleko čuveni i za preporuku, na osnovu naših ranijih dolazaka i iskustava.
Zbog neizvesnog trajanja ovog našeg turističkog obilaska grada, nisam se usudio da napravim rezervaciju, bez koje je subotom u navedenim objektima nemoguće naći slobodan sto, a sličan ishod smo imali i prilikom pokušaja u još jednom poznatih i priznatih subotičkih restorana – ‘’Bates’’ u ulici Vuka Karadžića (paralelna sa Matije Korvina).
Morali smo se zadovoljiti sa ručkom u Guest House & Fast Food The Best (deset metara od ‘’Batesa’’), kojeg su nam lokalci preporučili kao mesto gde se jede najbolji roštilj u gradu.
Na moju opservaciju da smo za godišnjicu braka mogli izabrati i nešto romantičnije, moja supruga je primetila da se romantikom može upravo smatrati ta sponatnost u izboru mesta bez preterane ukočenosti sa minimalnom dozom neuglednosti.
Kada se tome pridoda značajna ušteda u vremenu i novcu, to naše minimalističko gastro subotičko popodne izaziva u meni svakim danom sve romantičnije prisećanje 😊.
U neposrednoj blizini restorana ‘’Bates’’, na adresi Zmaj Jovina 21, nalazi se najznačajnija pravoslavna crkva u gradu – Sv. Vaznesenje Gospodnje.
Zidana je u periodu od 1723. do 1726. a njen ktitor bio je Nikola Dželebdžija, trgovac, koji se bavio gajenjem i prodajom stoke.
Tokom vekova, crkva je nekoliko puta dograđivana i rekonstruisana tako da njen današnji izgled značajno odstupa od izvornog.
Drugi dan našeg boravka u Subotici obeležilo je drastično pogoršanje vremena, pa smo ekspresno iz tople i sunčane subote uleteli u pravu jesenju, kišnu nedelju, što je uticalo i na sadržaj našeih lutanja.
Bez obzira na vreme, ipak nisam odoleo da bacim oko na jedan jugonostalgičarski kutak kojeg nisam ranije nikada posetio.
Radi se o imanju koje se nalazi na 4 km od centra grada u blizini ‘’starog’’ puta za Novi Sad, na adresi Otmara Majera 10.
Na imanju se nalazi prostor za kampovanje i druženje i ovo je mesto gde se organizuju razne manifestacije, priredbe i događaji, a celokupan ambijent je ispunjen sa simbolima i detaljima vezanim za period moje rodne zemlje, Jugoslavije.
Od septembra 2022. turistička ponuda Subotice bogatija je za Muzej porculana, apsolutno jedinstveno odredište na našim prostorima.
Na adresi Matije Korvina 11, u neposrednoj blizini restorana ‘’Boss’’ i prodavnice Vinarije Zvonko Bogdan, nalazi se ova nesvakidašnja turistička atrakcija.
Muzej je otvorilo Udruženje građana “Muzej porcelana iz naših kuća” iz Subotice, a u izložbenom prostoru veličine 116 m2 nalazi se preko 2.000 predmeta od porcelana.
Posetioci mogu da uživaju u kineskom, japanskom, češkom, francuskom, engleskom i porculanu iz drugih zemalja, a velika većina predmeta je ručno oslikana.
Eksponati su grupisani prema proizvođačima kao što su Majsen, Rozental, Herend, Žolnai, Stari Beč, Lomanosov i drugi.
Kolekcija je prikupljana pet godina i pojedni primerci su stari preko 200 godina.
Realno, iako sam prilično odužio sa ovom pričom, tema o zanimljivostima i atrakcijama Subotice tek je načeta.
Ovo se posebno odnosi na neposredno okruženje grada, jer osim Palića, brojne su druge zanimljive destinacije od Ergele Kelebija, preko Ludaškog jezera do raznih vinarija i salaša.
U svakom slučaju, izbor Subotice kao destiinacije za lep i sadržajan (najmanje) vikend, potez je koji vam garantuje pregršt zanimljivih momenata koje ćete dugo pamtiti.
